(DEHB: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu)
(ÖÖG: Özel Öğrenme Güçlüğü)
- Öğrenci duyduğu, gördüğü, dokunduğu, kokladığı ve tattığı oranda öğrenir. Öğretim sırasında ne kadar çok duyu kullanılırsa öğrenme o kadar sağlıklı ve kolay olur. Bu yüzden dersin anlatımında görsel ve işitsel materyaller kullanmaya dikkat edebilirsiniz.
- Konu anlatımında sorduğunuz sorulara aynı anda tüm sınıfın yanıtlamasını isteyebilirsiniz. Bu yöntem öğrencinizin dikkatinin grupla birlikte derste olmasını sağladığı gibi kendine güvenini de olumlu etkileyebilir.
- Öğrenciniz görsel materyallerle mi daha kolay öğreniyor, işitsel uyaranlara mı daha dikkatli ya da hareketli oyunlar ya da uygulamalarla mı daha kolay öğreniyor? Bunu keşfetmeniz onun derse dikkatini vermesini ve katılımını sağlayacaktır.
- Sınıfta işlenecek derslerle ilgili notları önceden eve göndererek derse hazırlıklı gelmesin sağlayabilirsiniz. Daha önceden okuyarak pratik yapması kendine olan güvenini arttıracağı gibi derse motivasyonu da arttıracaktır.
- Anlatacağınız konularla ilgili önemli kelimeleri öğrencinize daha öncesinde vererek derse gelmeden çalışmasını sağlayabilirsiniz.
- Derse başlamadan önce konu ile ilgili başlıkları ya da anahtar kelimeleri yazarak aslında dersin içeriğini ve neler anlatacağınıza dair fikirleri özet şeklinde verebilirsiniz.
- Konuları anlatmadan önce konunun iskeletini-çerçevesini (venn diyagramı) çizerek öğrencinizin anlatılanları oradan takip etmesini sağlayabilirsiniz. Görselleştirilmiş konuyu daha kolay öğrenecektir.
- Konularla ilgili sık sık sorular sorabilirsiniz. Bu öğrencinizin dikkatini ders üzerinde toplamanızı sağlar. Eğer bilgi sorularına cevap vermekte zorlanıyorsa sadece konuyla ilgili kendi düşüncelerini anlatabileceği sorular sorabilirsiniz.
- Göz kontağı kurmak, sınıfta gezerken omuzuna dokunmak öğrencinizin dikkatini ve motivasyonunu arttıracaktır.
- Derslerde başarılı ve konuları anlatabilecek yaşıtıyla beraber ders çalışmak öğrencinizi birçok konuda destekleyecektir. Küçük gruplarla çalışmak da faydalı olabilir.
- Dersle ilgili afişler ve posterler, konuların resimlerle görselleştirilmesi dikkati, motivasyonu ve öğrenmeyi kolaylaştıracaktır.
- Öğrencinizi öğrendiği konularla ilgili afiş, poster, proje hazırlaması için teşvik edin. Yazılı bir ödev yerine konuyla ilgili bir poster hazırlaması ya da resim yapması öğrenmesi için daha faydalı olabilir.
- Derslerinizin ses kayıtlarını alabilir ve öğrencinizin akşam evde bu kayıtları dinlemesi ve dersi tekrar etmesi için teşvik edebilirsiniz.
- Dersin sonunda yapacağınız bir iki cümlelik özetler DEHB ve ÖÖG li öğrenciler için çok faydalı olacaktır.
- Ders sonunda öğrencinize dersteki davranışlarıyla ilgili yazılı geribildirim verebilirsiniz.
- Sınavlarda sorular arasındaki boşlukları daha geniş bırakabilirsiniz.
- Zaman kısıtlaması altında çalışmakta zorlanan öğrencilerinize sınavlarda ek zamanlar verebilirsiniz.
- Öğrencinize okurken, yazarken, problem çözerken ve araştırma yaparken de daha çok zaman tanımanız gerekebilir.
- Önemli sınavları sözel yapmaya çalışabilirsiniz. DEHB ve ÖÖG olan çocuklar sahip oldukları bilgileri dikkat aralıklarının azlığı ya da okuma yazma bozuklukları nedeniyle gösterememektedir.
- Özellikle matematik yazılı sınavlarında öğrencilerinize çizgili- kareli kağıtlar verebilirsiniz. Organizasyon becerileri zayıf olan öğrencileriniz için faydalı olacaktır.
- Sınavlarda hesap makinesi kullanmasına izin verebilirsiniz.
- Sınavda yazım yanlışlarını ve organizasyon hatalarını görmezden gelebilirsiniz.
- Beyaz kağıt yerine renkli kağıt kullanabilirsiniz.
- Sınavlarda ya da çalışma sayfalarında daha büyük yazı fontu kullanabilirsiniz. Yazı sitili olarak comic sans öğrencilere daha okunabilir gelmektedir.
- Uzun sürebilecek ödev ya da görevleri küçük parçalara bölerek verebilirsiniz. Uzun görevler yetersizlik ve başarısızlık duygularını tetikleyeceği için işe başlamakta zorlanacaktır. Oysa küçük parçalara bölünmüş işi yaparken bitirdiği her parçada kendini biraz daha başarılı hissedecektir.
- Öğrencilerinizi ödevlerini ya da projelerini özel bir not defterine yazmaları için teşvik edebilirsiniz. Bu sayede ödevlerini yapmayı unutmaları ya da ödevlerinin ne olduğunu unutmaları azalacaktır.
- Ödevleri ve yaptığı çalışmaları sık sık kontrol etmelisiniz. Ya da kontrol etmesi için bir arkadaşını da görevlendirebilirsiniz. Ödev kayıtları tutulmalıdır. Bu sistem öğrencinizin ödevlerini yapmasını kolaylaştıracaktır. Ödevlerle ilgili olumlu ve yapıcı geribildirimler de vermelisiniz. Geribildirimleriniz abartısız ve dürüst olmalıdır.
- Olumlu geribildirimler verirken, ödev değerlendirmelerinde, “aferin” yerine, “tüm ödevi yanlışsız yazmanı beğendim” şeklinde tam olarak neyi beğendiğinizi belirtebilirsiniz.
- Öğrenciniz ödevlerini yapmaya okulda başlayabilir böylece sormak istediklerini öğretmenlerine sorma fırsatı yakalayacaktır.
- Ders çalışırken ya da ödev yaparken post-it kullanması için öğrencinizi teşvik edebilirsiniz. Vakit bulabilirseniz bu post-itleri beraber oluşturabilirsiniz. Çalışırken bu post-itleri odasına, ders esnasında da sırasına yapıştırabilir.
- Eve ödev olarak konularla ilgili küçük sınavlar gönderebilirsiniz.
- Öğrencinizin önceden hazırlanmış bir proje ödevini incelemesine izin verebilirsiniz. Böylece proje yapımında ondan beklenenleri somut bir şekilde öğrenmiş olur. İleride yapacağı projeler için ona örnek olur.
- Verdiğiniz ödevlerde ödevin miktarından çok kalitesine göre not verebilirsiniz.
- Ödev sayfalarında ya da çalışma kağıtlarında dikkat dağıtıcı resim ve fazla bilgilerden sakınabilirsiniz.
- Öğrenci güne başladığı an o günün planından haberdar olmalıdır. Okulda hangi dersler olacağını ve derslerde neler anlatılacağını önceden bilmesini ve okula hazır olarak gelmesini sağlamalıyız.
- Sadece yanlışlar ve hatalar üzerinde durmamalı, öğrencinin yaptığı olumlu davranışları ve gösterdiği çabayı da görmelisiniz.
- Notlarından çok çabasını, zamanında verilen ödevleri, tamamlanan projeleri, iyi dinlenilen konuları övebilirsiniz.
- Cezalardan kaçınabilirsiniz. Ödül yöntemi çok daha fazla işe yarayacaktır.
- Duygudurumu kontrolsüz olduğunda, çok heyecanlı ya da hareketli olduğunda onu başka bir aktiviteye yönlendirebilir ya da gerçekleştirebileceği bir görev verebilirsiniz.
- Sınıf içi fazla uyaran hareketliliği arttıracağı ve dikkati azaltacağı için öğrencileri (DEHB & ÖÖG) sınıfta en az uyaran alacakları yere oturtabilirsiniz.
- Öğrenciyle aranızda gizli bir şifre edinebilirsiniz. Dikkatinin dağıldığını hissettiğiniz an bu şifreyi kullanarak diğerlerinin önünde onu utandırmadan onun dikkatini toplamasını sağlayabilirsiniz.
- İstediğiniz davranışlarla ya da akademik hedeflerle ilgili ödül puanları, grafikle gösterme, yıldızlar verme yöntemlerini kullanabilirsiniz.
- İstediğiniz davranışları belirtmeli ve bu davranışları göremediğinizde ortaya çıkacak sonuçları öğrenciyle konuşmalısınız. Sınıf içinde uygulanan kurallarda, isteklerinizde kararlı olmalısınız. Bu isteklerle ilgili sözleşmeler yazabilir ve karşılıklı imzalayabilirsiniz.
- Hareketli öğrencinizin ders süresince yerinde oturmasını beklemek yerine ona hareket özgürlüğü kazandırabilirsiniz. Bu hareket özgürlüğünü çeşitli görevler vererek (pencereyi açıp kapatma, tahtayı silme, arkadaşların ders notlarını dağıtma vb.) sağlayabilirsiniz.
- Sınıf kurallarını ve gerekçelerini öğrenciyle konuşmalısınız. Bu kurallara neden gerek duyulduğunu ve yararlarını anlatmalısınız. Kuralları yazılı ya da resimleştirerek verebilir görebileceği bir yere asabilirsiniz. Kurallarla ilgili provalar yapabilirsiniz.
- Mola yöntemini kullanmadan önce öğrencinize molanın ne olduğunu anlatmalısınız. Hangi durumlarda molanın verileceğini sonrasında neler olacağını önceden öğrenmeli.
- “Senin işbirliği yapmana ve kuralları öğrenmene yardımcı olması için yeni bir planım var. Sanırım bu daha iyi geçinmemizi sağlayacak. Şöyle uygulayacağız: senin işbirliği yapmadığını fark ettiğimde önce sana durmanı söyleyeceğim. Devam ettiğin takdirde sınıfta belirlediğimiz bir köşede belirli bir süre oturacaksın. Daha sonra davranışın hakkında konuşacağız. Bu yöntemi ihtiyaç duyduğumuz sürece uygulayacağız.”
- Mola yeri eğlenceli materyallerden uzak olmalıdır. Sınıf içinde kapının yanında çocuğun yüzü duvara karşı gelecek şekilde bir sıra ya da sandalye hazırlanabilir.
- “Sanırım ikimizin de sakinleşmesi için biraz zamana ihtiyacı var. Beş dakika sonra konuşalım.”
- Bu yönergeden sonra öğrenciniz daha önceden belirlediğiniz mola yerinde beklemelidir.
- Özellikle DEHB lı öğrencinizle ders sırasında yaşadığınız çatışmalı durumlarda mola yöntemini kullanabilirsiniz.
- Sınıfta kullanılan yönergeler basit, kısa ve net olmalıdır. Aynı anda 2-3 yönerge vermekten kaçınmalısınız. Yönergeleri sık sık tekrar etmelisiniz. Yönerge vereceğiniz zaman öğrencinizin yakınlarında olmanız yönergeyi anlamasını ve gerçekleştirmesini sağlayacaktır.
- Öğrencinizi iyi tanımalı, güçlü ve zayıf yönlerini öğrenmeli ve beklentilerinizi de bu bilgiler ışığında oluşturmalısınız. Öğrencinizle ilgili bilgileri yazmak, görüştüğü uzmanlardan yardım almak yardımcı olacaktır. Beklentileriniz ve hedefleriniz ölçülü ve belirgin olmalıdır. DEHB ve ÖÖG li çocukların genelde yetenekli olduğu bir alan vardır. Bu alanı keşfetmeye çalışın.
- Zaman zaman sınıftan çıkmasına izin verebilirsiniz. Sınıfta kontrolünü kaybetmesindense derse ara vermesi daha yararlı olacaktır.
Özel Öğrenme Güçlüğü Birim Sorumlusu
Psk. İpek Şeniz Üstün
